Çanakkale Savaşları

Çanakkale Savaşları, dünya tarihînde ender rastlanan deniz ve kara savaşlarından biridir. Osmanlı Devletinin Birinci Dünya Savaşı'na girmesiyle; İngiltere ve Fransa'nın boğazları ele geçirerek Osmanlı Devletinin savaştan çekilmesini sağlamak, Rusya'ya silah yardımı yapmak ve buradaki buğdaydan yararlanmak, henüz savaşa girmemiş olan İtalya, Yunanistan ve Bulgaristan'ın kendi yanlarında savaşa girmelerini sağlamak ve bu devletlerin İttifak Devletlerinin tarafında savaşa girmelerine engel olmak gibi düşünceleri Çanakkale savaşlarına neden olmuştur.(Armaoğlu,1995) . Çanakkale savaşları, deniz ve kara savaşlarından meydana gelmiştir. 19 Şubat 1915 tarihinde başlayan deniz savaşları 18 Mart'ta sona ermiştir. Bu kez 25 Nisan'da karadan saldırıya geçen İtilaf Devletleri, başarı sağlayamayacaklarını anlayınca 19/20 Aralık'ta Arıburnu ve Anafartalar, 8/9 Ocak 1916'da Sedd‐ül‐ Bahir bölgesinden çekilmişlerdir. Böylece neredeyse bir yıla yakın sürmüş olan Çanakkale savaşları sona ermiştir. Birinci Dünya Savaşı'nda birçok cephede mücadele etmiş olan Osmanlı Devleti ve Türk toplumu açısından Çanakkale Cephesi muharebeleri, zaferle sonuçlanan tek cephe olması ve Millî Mücadele'nin en önemli güç kaynağı olan millî şuurun, ilk defa büyük bir güç olarak kendini göstermesi bakımından çok önemlidir.(Kuzu,2015) Çanakkale savaşları, olağanüstü şartların ve olağanüstü mücadelelerin savaşı olmasının yanı sıra; Türk ordusunun ve Türk milletinin yeniden dirilişinin başlangıcı ve varoluş mücadelesinin savaşıdır.(Günal,2014) Çanakkale Cephesi için Anadolu'nun ve Osmanlı sahasının her yerinden birçok insan, gönüllü olarak savaşa katılmıştır. Hemen her haneden bir kişi cepheye gitmiş, köyler boşalmış ve geride kalanlar; anneler, cephedeki evlatları için seferber olmuşlardır. Geride kalanların yaşadıklarını hiçbir zaman unutmadıkları bu muharebeler sırasında pek çok şehit verilerek Çanakkale Destanı yazılmıştır(Yazıcı,2011).

Çanakkale Savaşlarının Türk Tarihi Açısından önemi

Birinci Dünya Savaşı'nın önemli cephelerinden olan Çanakkale'de, Türk askeri bir kahramanlık destanı yazmıştır. Çanakkale Savaşları Türk tarihindeki kötüye gidişin, Batılı devletlerin Türkleri önce Avrupa topraklarından, sonra Anadolu'dan atma çabalarının son bulduğu tarihi bir muharebedir. Ayrıca Türk'ün tekrar batıya doğru ilerlemesine olanak sağlayan bir zaferdir.(Görgülü,2008) Çanakkale Zaferi dünyaya, Türk'ün tükendiği sanılan gücünün henüz tükenmediğini, artık tarihi misyonunu tamamladığını sandıkları Türk'ün şartlar ne kadar zor olursa olsun, daha çok şeyler başarabilecek güç ve inanca sahip olduğunu göstermiştir. Türk askeri, hem denizde hem de karada kendilerinden her anlamda üstün olan düşman kuvvetlerine karşı koymuş, kanlarının son damlasına kadar mücadele etmişlerdir. Kazanılan Çanakkale zaferi ile İstanbul ve boğazlar Rusların istilasından kurtulmuş, İzmir Yunanlıların, Adana Fransızların, Antalya İtalyanların, Karadeniz kıyıları Pontusçuların ve Doğu illerimizde Ermenilerin eline geçmekten kurtulmuştur.(Yetişgin,2006)Çanakkale'de kazanılan zafer ile Türk Kurtuluş Savaşı arasında sıkı bir bağ vardır. Çanakkale Savaşları son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin kabul ettiği Misak-ı Milli'nin içeriği ve gelecekte Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarının belirlenmesinde etkili olmuştur. Çanakkale Savaşları ve burada kazanılmış olan zafer, vatan kurtaran ve devlet kuran büyük bir liderin tarih sahnesine çıkmasına vesile olmuştur. Mustafa Kemal emri altında bulunan askerleri yetiştirme ve cephede komuta etmede gösterdiği üstün başarılar ile düşmana ağır yenilgiler yaşatmıştır.(Aydemir,2011) Çanakkale Muharebelerinin diğer bir anlam ve önemi de, dağılma dönemini yaşamakta olan imparatorluğun, dünya kamuoyunda yarattığı kötü imajın sonucu olarak, Türklerin iyice tükendiği sanılan gücünün henüz tükenmemiş, şartlar ne olursa olsun iyi sevk ve idare edildiği takdirde tüm zorlukları yenebilecek güç ve inanca sahip olduklarında yatmaktadır. Düşman güçleri bir devletin çöküşü ile milletin inanç ve gücünün çöküşünün farklı şeyler olduğunu burada anlamışlardır. Türk'ün devletinin çökebileceği ama kendisinin alsa çökmeyeceğini görmüşlerdir(Görgülü,2014)Mustafa Kemal'in Çanakkale Savaşları'ndaki başarısı milli mücadelenin lideri olmasında etkili olmuştur. Bu savaşlar esnasında Mehmetçik Mustafa Kemal'i, Mustafa Kemal de Mehmetçiği tanıma fırsatı bulmuştur. Mustafa Kemal'in "Anafartalar Kahramanı" olarak nitelendirilmesi milli mücadele döneminde herkese özgüven vermiş ve mücadele azmi için dayanak oluşturmuştur.(Bayur,1991)Kurtuluş Savasınn komuta kademesi ilk büyük başarılarını Çanakkale Savaşlarında göstermiş ve Kurtuluş savaşının komuta kademesi Çanakkale Savaşlarında şekillenmiştir. Milli mücadele döneminin mihenk taşları Çanakkale Savaşları sırasında atılmıştır. Türk milleti, Birinci Dünya Savaşı sonunda her ne kadar da Mondros Anlaşmasını imzalamak zorunda kalmışsa da, daha sonra kendileri için kader tayin edilen mutlak sona teslim olmayarak istiklal için derhal mücadeleye atılmıştır. Bu mücadele isteğine kan ve can veren de Çanakkale'de yazılan destan etkili olmuştur. Türk milleti isterse neleri yapabileceğini görmüş ve bu inanç ve güven duygusu Milli mücadele dönemine ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına yapı taşı oluşturmuştur.(Ünal,1994)

Çanakkale Savaşlarının Dünya Tarihi Açısından önemi

Çanakkale Savaşları'nın dünya tarihi açısından önemi incelendiğinde 1. Dünya savaşı üzerindeki en belirgin etkisi olarak savaşın iki yıl daha uzaması olmuştur. Eğer 1915 yılındaki taarruzlarda Boğaz ele geçirilip İstanbul ele geçirilmiş olsaydı, Osmanlı'nın yıkılmasıyla birlikte doğu sorunu halledilecek, İngiltere'ye zengin petrol yataklarının yolu açılacak ve Rusya'ya yardım ulaştırılmış olacaktı. Bunun yanı sıra Çanakkale Zaferi, tüm planları alt üst etmekle de kalmamış Rus çarlığının da 1917 ihtilali ile yıkılarak savaştan çekilmesinin ana etkenini oluşturmuştur.(Erdemir,2009) Nitekim Türk milletinin kahraman ordusunun kahramanca savaşıp mücadele etmesi, elindeki olanakların son derece kısıtlı olmasına rağmen vatana yürekten bağlılıkla, inanç ve azimle mücadele etmeleri bütün planları alt üst etmiştir. Bunun dışında Çanakkale Savaşlarında savaşan tüm taraflar kendi tarihleri için bir şeyler kazanmışlardır. Türkler, İngilizler, Fransızlar gibi tarihi derinlere giden toplumlar kendi tarihlerine yeni başarı ya da başarısızlıklar eklerken, Anzaklar da yeni şekillenmekte olan devletleri için oldukça değerli bir tarih ortaya koymuşlardır. Çanakkale cephesinde Türklere karşı savaşan Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerler gelecekte ülkelerinin bir tarih kazanımına katkı sağlamışlardır.(Yetişgin,2006) Çanakkale'de savaşan Anzaklar ülkelerinin bağımsız bir devlet olarak kurulmasında ihtiyaç duyulan askeri eylemleri ve kahramanlıkları elde etmişlerdir. Çanakkale Muharebelerinin en önemli sonuçlarında biri İngiltere'nin kendi kamuoyu ve özellikle sömürgelerinde uğradığı büyük prestij kaybıdır. İngiltere, deniz ve kara muharebelerinde büyük kayıplar vermiştir. Çanakkale'de zırhlıları batmış, birkaç hafta için belirlenen hedeflerin hiç birine ulaşılamamıştır.